„TRZEJ KUZYNI”
I. Cesarz Wilhelm II „Wiluś”
Cesarz Niemiec Wilhelm II (1859 – 1941) był pierworodnym synem Cesarza Fryderyka III i księżniczki brytyjskiej Wiktorii, która była najstarszą córką królowej Wielkiej Brytanii o takim samym imieniu. Wilhelm, Wiktor, Albert – takie imiona na chrzcie otrzymał późniejszy Cesarz, przyszedł na świat 27 stycznia 1859 r. Dzięki babce, Cesarzowej Auguście, małżonce Cesarza Wilhelma i wnuczce Cara Rosji Pawła I, płynęła w nim także krew rosyjskiej dynastii Romanowów. Tak więc był potomkiem trzech wielkich, europejskich dynastii. Poród był ciężki, noworodek nie dawał oznak życia, dlatego lekarze zajęli się przede wszystkim ratowaniem jego dziewiętnastoletniej matki. Trzy dni po narodzinach stwierdzono u następcy tronu zwichnięcie stawu łokciowego lewej ręki. Jego lewa ręka była wyraźnie krótsza, a dłoń zniekształcona. Przyszły Cesarz do końca życia miał pozostać kaleką. Jak wiadomo fakt kalectwa może ujemnie wpływać na zdrowie psychiczne człowieka. Można tylko przypuszczać, że mógł on być przyczyną wielu dziwnych zachowań Wilhelma – warto wspomnieć charakterystyczną skłonność Cesarza do zmiany nastrojów.Uwielbiał armię i to do niej, a nie do narodu, zwrócił się ze swą pierwszą proklamacją po objęciu tronu. Kochał defilady i mundury, potrafił zmieniać je nawet kilka razy dziennie. Nie uznawał sprzeciwu i bywał kapryśny, w obcowaniu z innymi był człowiekiem kanciastym i zadufanym w sobie. Śmiało możemy powiedzieć, że nigdy nie wyzbył się tych wad.
27 lutego 1881 roku poślubił księżniczkę Augustę Wiktorię z rodu Schleswig-Holstein (1858-1921), z którą doczekał się siedmiorga dzieci: sześciu synów i jednej córki. Swoją żonę poznał na polowaniu w Przemkowie. Zaślubiny trwały… 8 godzin, które poddani celebrowali…na stojąco.
Kareta ślubna cesarskiej pary.
O carze Mikołaju, swoim kuzynie powiedział „…Car rosyjski nadaje się jedynie do życia w chałupie i uprawiania rzepy…„. Jego „pokojowa” natura wyrażała się natomiast takimi stwierdzeniami „…W czasie długich lat mego panowania moi koledzy, monarchowie Europy, nie przywiązywali wagi do tego, co miałem do powiedzenia. Wkrótce jednak moja potężna flota poprze me słowa, a wówczas nabiorą oni do mnie większego szacunku…”.
Przebieranki, czyli cesarz Wiluś w mundurze rosyjskim i kuzyn car Mikołaj w mundurze pruskim.
W 1890 roku Rosjanie chcieli odnowić układ o nieagresji, ale Niemcy pozwolili na jego wygaśnięcie. Prawdopodobnie cesarz Wilhelm był pewien dobrych relacji z Rosją z powodu pokrewieństwa między nim a carem Rosji Mikołajem. Obaj byli kuzynami, wnukami królowej Wiktorii a wiadomo „krew nie woda”. Niektórzy historycy twierdzą, że Wilhelm był zainteresowany pozyskaniem terenów, które były pod wpływem Rosji (skąd my to dzisiaj znamy), alians taki więc, byłby nie na rękę cesarzowi.
Pomimo wielu dziwactw, zabiegał o rozwój kraju. To on zjednoczył Rzeszę z Prusami Wschodnimi, rozbudował flotę, był także mecenasem sztuki. „Piętą achillesową” Wilhelma była polityka zagraniczna i brak zdecydowania w najważniejszych dla państwa sprawach. Jest obwiniany za wybuch I wojny światowej i klęskę Rzeszy, w konsekwencji której doszło do abdykacji oraz banicji Cesarza. 24 listopada 1918 r. Wilhelm II spisał dokument abdykacyjny, który zwieńczył słowami: „Teraz jestem tylko osobą prywatną”. Osiadł na stałe w Holandii. W latach 20-tych niemiecki rząd zgodził się by Wilhelm II odzyskał część swoich dóbr osobistych i wtedy do Doorn przyjechało… 59 wagonów kolejowych, mebli, książek, obrazów, zdjęć rodzinnych. Mały zamek w Doorn, zapełnił się pamiątkami rodziny Hohenzollernów. Ponieważ na wygnaniu nie mógł oddawać się swej największej pasji – łowiectwu, przedpołudniami piłował drzewo. W tej dziedzinie także lubił być najlepszym, więc stale ustanawiał nowe rekordy. 30 października 1919 r. hrabina Elżbieta Bentinek zanotowała: „Cesarz ściął dziś jedenastotysięczne drzewo”, 12 listopada było ich już dwanaście tysięcy.
Cesarz nie tylko ścinał drzewa. Z upodobaniem sadził też nowe. Były to przede wszystkim dęby. Ponoć prezentem sprawiającym mu największą przyjemność było nowe drzewko. Każdy z prezentów nosił imię darczyńcy. Cesarz miał mawiać: „gdy idę przez ogród, znajduję wielką przyjemność w dotykaniu drzew i krzewów, które dostałem w prezencie. Czuję się wtedy tak, jakbym ściskał dłoń tego, kto mi je podarował”.
Schorowany Wilhelm II umarł spokojnie w czerwcu 1941 roku. Na łożu śmieci wyraźnie zastrzegł, że nie życzy sobie by na jego pogrzebie eksponowano jakiekolwiek insygnia III Rzeszy. Życzenia te zignorowano i ku oburzeniu rodziny trumnę „przybrano” obrzydliwą flagą ze swastyką. Na wyraźne życzenie rodziny musiano uszanować inne polecenie zmarłego, a mianowicie, by pochowano go w Doorn. Do Niemiec jego ciało może wrócić dopiero po restauracji monarchii.
II. Car Mikołaj II – święty pechowiec
1 listopada 1894 na tronie zasiadł Mikołaj II Romanow, ostatni car Rosji, zamordowany 24 lata później przez bolszewików.
Mikołaj II Aleksandrowicz Romanow przyszedł na świat 18 maja 1868. Przez lata był przedstawiany przez radziecką propagandę jako osoba głupia i niekompetentna. Tymczasem Mikołaj odebrał staranne nauczanie od najbardziej światłych umysłów ówczesnej Rosji. Nie oznacza to, że jego dzieciństwo było sielanką. Ojciec Mikołaja, car Aleksander, był surowym rodzicem. Wpływ ojca wykształcił u młodego carewicza z jednej strony kompleksy, z drugiej: głęboko zakorzenione poczucie obowiązku i misji zachowania rosyjskiego samowładztwa.
Carewicz władał biegle (poza rosyjskim), językiem angielskim, francuskim i niemieckim, dobrze znał historię, doskonale tańczył, jeździł konno i doskonale strzelał. Nigdy nie podnosił głosu, pedantycznie punktualny, dobrze wychowany i przestrzegający zawsze etykiety. Mógł być ozdoba każdego salonu i najlepszego towarzystwa. Był przystojny (chociaż nie wysoki) i czarujący, ale o umiejętnościach niezbędnych do sprawowania władzy nie miał większego pojęcia…
1 listopada 1894 roku w Livadji na Krymie zmarł car Aleksander III, trzy tygodnie później Mikołaj wstąpił w związek małżeński z ukochaną Alix, czyli księżniczką heską Aleksandrą von Hessen-Darmstadt. Dla przesądnego ludu Rosji zawarcie go w tydzień po pogrzebie „drogiego papy” było złym znakiem. 13.05.1896 r. Mikołaj został koronowany.
Car Aleksander III – znienawidzony przez Polaków tata Mikołaja II.
Od początków panowania nowego cara prześladuje jakieś fatum. W czasie uroczystości koronacyjnych z piersi cara zsunął się ciężki łańcuch św. Andrzeja. Do prawdziwej katastrofy doszło jednak w kilka dni potem. Na placu ćwiczeń saperów w Chodynce urządzono wielki, tradycyjny festyn, na którym car obdarowywał swój lud prezentami, jadłem i piwem. Tysiące ludzi zebrało się na miejscu. Wśród zebranych rozeszła się plotka, że prezentów nie starczy dla wszystkich. Tłum ruszył. Zaczęło się przeciskanie, popychanie, napieranie. Przeszło tysiąc ludzi zostało zadeptanych na śmierć bądź uduszonych. Mikołaj zaś udał się na wcześniej zaplanowany bal do ambasady Francji. Zrobiło to oczywiście fatalne wrażenie i nie pomogły już takie gesty jak pogrzeb ofiar na koszt państwa, czy wypłacenie odszkodowań rodzinom ofiar.
Car z największą niechęcią poświęcał się sprawom państwowym. Natomiast odżywał przy małżonce. W rok po ślubie urodziło się pierwsze z ich pięciorga dzieci – córka Olga, w 1897 r. urodziła się następna córka – Tatiana, w 1899 r. – Maria, w 1901 – Anastazja i w 1904 r. długo oczekiwany (wymodlony) następca tronu – Aleksy. Niestety carewicz był chory na hemofilię.
W nocy z 26 na 27.01.1904 r. Japończycy zerwali stosunki dyplomatyczne i uderzyli na rosyjskie okręty znajdujące się w Port Artur. Flota rosyjska poniosła znaczne straty. Nie lepiej wiodło się potem Rosjanom na lądzie. Kwiecień i maj 1904 r. to wielka seria japońskich zwycięstw. W maju 1905 flota rosyjska zostaje rozgromiona pod Cuszimą. W tym czasie car Mikołaj II… modli się o zwycięstwo, nurza w rozkoszach życia rodzinnego i … poluje, poluje, poluje. Tymczasem w styczniu 1905 r. w Petersburgu w Zakładach Putiłowskich wybuchł strajk robotników. Robotnicy ułożyli petycje do cara, z którą udali się przed Pałac Zimowy. Tam wojsko carskie otworzyło do nich ogień. Zginęło kilkaset osób. Tzw. Krwawa niedziela rozpoczęła rewolucję.
Krwawa niedziela – Petersburg 1905.
Przez całą Rosję przetoczyła się fala strajków. W czerwcu wybuchł bunt na pancerniku „Potiomkin”, powstała Odessa. W październiku powstają marynarze w Kronsztadzie, Władywostoku i Sewastopolu. W listopadzie wybucha powszechny strajk protestacyjny w Petersburgu i innych miastach rosyjskich, a w grudniu wybuchają powstania w Moskwie, Charkowie i Krasnojarsku…
W tych gorących dniach rodzina carska poznała „świętego człowieka z guberni tobolskiej” G. Rasputina. Pijaka i niedouczonego zakonnika, półanalfabetę, który wkrótce zyskał wpływ na władzę w Rosji. A co na to wszystko car? Dni wypełniają mu polowania, parady oraz spotkania towarzyskie, zwykle w gronie rodzinnym. Za sprawą księżniczek z Czarnogóry – Milicy i Stany – żon wielkich książąt Michajłowiczów (Piotra i Mikołaja), Rasputin pojawia się na dworze carskim coraz częściej.
Rasputin – święty czy szarlatan?
W Petersburgu wrze od plotek na temat Rasputina i carycy. Tymczasem zmienił się układ sił w Europie. Anglia zawarła sojusz z Francją. Rosja w 1907 r. podpisała traktat z Anglią (o strefach wpływów). Dochodzi do coraz częstszych nieporozumień z Austrią. Sytuacja staje się napięta, dla wszystkich stron staje się jasne, że Niemcy nie zaaprobują takich zmian. Wszyscy przygotowują się do nieuniknionego…
Po zabójstwie w Sarajewie arcyksięcia Ferdynanda, Mikołaj jako sojusznik Serbii ogłasza mobilizację. Rosja pojawia się na scenie I wojny światowej.
Przeciągająca się wojna, kryzys zaopatrzenia, głód, bieda i wyczerpanie wywoływały masowe dezercje i bunty. W marcu 1917 r., w Piotrogrodzie wybuchły zamieszki. Wezwani do ich stłumienia Kozacy (elitarna formacja rosyjskiej armii) stanęli po stronie rewolucjonistów. Car Mikołaj II został zmuszony do abdykacji. Przez ładnych kilka dni po tym wydarzeniu, mając szansę wydostać się z Rosji do Anglii, i to w stosunkowo łatwy sposób, nie skorzystał z tej możliwości i na swoje nieszczęście został w kraju.
Car Mikołaj II po abdykacji.
Umieszczono go w areszcie domowym wraz z rodziną, najpierw w Carskim Siole, potem w Tobolsku i Jekaterynburgu. Lenin i jego najbliżsi współpracownicy obawiając się międzynarodowych interwencji na rzecz uwolnienia cara i tego, że zostanie on odbity, postanowili zgładzić Mikołaja II oraz jego rodzinę. Rozstrzelania dokonał w nocy z 16 na 17 lipca 1918 roku oddział egzekucyjny pod dowództwem Jakowa Jurowskiego w piwnicach domu Ipatjewa, w którym przetrzymywano rodzinę Mikołaja II. Zamordowani zostali: były car, jego żona, syn, cztery córki oraz cztery towarzyszące im osoby.
Carska rodzina – bestialsko zamordowana z rozkazu Lenina.
Ciała zabitych zostały wywiezione z Jekaterynburga i wrzucone do szybu opuszczonej kopalni, lecz szybko zostały stamtąd przemieszczone w inne miejsce, w celu lepszego ukrycia. Odnalezione szczątki zamordowanych, poza dwiema osobami (carewicz Aleksy i jego siostra Maria), których kości odkryto później, zostały ekshumowane w 1991 roku, a w 1998 roku pochowano je w soborze świętych Piotra i Pawła w Sankt Petersburgu. W 2000 roku car wraz z rodziną zostali kanonizowani przez Rosyjski Kościół Prawosławny. W 2008 roku Sąd Najwyższy Rosji stwierdził, że padli oni ofiarą represji politycznych. Dom Ipatjewa został w 1977 roku zburzony. Obecnie na tym miejscu znajduje się cerkiew.
W 1981 roku ostatni car Rosji został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną poza Granicami Rosji. W 2001 roku śladem swojego odłamu poszła Rosyjska Cerkiew Prawosławna.
III. Jerzy V – „uroczy chłopak”
Za jego rządów Imperium Brytyjskie osiągnęło rozmiar 36,6 milionów km², stając się największym imperium w historii ludzkości.
Jerzy urodził się w Marlborough House. Jego starszym bratem był Albert Wiktor. Obaj chłopcy nie byli zbyt inteligentni i nie osiągali sukcesów w nauce. W styczniu 1877 r. razem ze starszym bratem rozpoczął służbę na okręcie HMS Britannia.
8 października 1883 r. Jerzy otrzymał dyplom kapitana marynarki. Jego kariera została przerwana w 1892 r., kiedy to dowiedział się o śmierci starszego brata.
Rok wcześniej Albert zaręczył się ze swoją kuzynką Marią Teck. Książę zmarł jednak w 1892 r. Księżniczka Maria pozostała kandydatką na żonę dla następcy tronu i królowa Wiktoria przekonała Jerzego, aby ją poślubił. Jerzy zgodził się, wymieniwszy z przyszłą żoną zaledwie dwa listy. Ślub odbył się 6 lipca 1893 r. w kaplicy królewskiej w St.James’s Palace. Jerzy i Maria mieli razem pięciu synów i córkę:
– Edwarda VIII (23 czerwca 1894 – 28 maja 1972), króla Wielkiej Brytanii
– Jerzego VI (14 grudnia 1895 – 6 lutego 1952), króla Wielkiej Brytanii
– Wiktorię Aleksandrę Alicję Marię (1897 – 1965)
– Henryka Wilhelma Fryderyka Alberta (1900 – 1974),
– Jerzego Edwarda Aleksandra Edmunda (1902 – 1942),
– Jana Karola Franciszka (1905 – 1919).
Uroczystość koronacyjna odbyła się 22 czerwca 1911 roku w Opactwie Westminsterskim. Król Jerzy był człowiekiem głęboko wierzącym, uważał siebie za władcę wyniesionego poprzez przymierze z Bogiem, związanego przysięgą służyć swemu ludowi. W chwili gdy obejmował tron, czterdziestoczteroletni Jerzy V nie mógł się nawet pochwalić wiedzą, którą posiadał przeciętny abiturient szkoły prywatnej. Pisał z mozołem i nie potrafił mówić płynnie w żadnym języku. Jego umysłu nie zaprzątały filozoficzne czy abstrakcyjne myśli; sztuka, nauka, a nawet polityka.
Królewska para w dniu koronacji.
Zainteresowania Jerzego ograniczały się wyłącznie do spraw brytyjskich. Był człowiekiem mającym silne poczucie obowiązku, w czym bardzo przypominał swoją babkę, królową Wiktorię. Cenił sobie życie rodzinne ze swą żoną, królową Marią, i sześciorgiem dzieci u boku. O ile jego ojciec Edward VII był otwarty na świat, o tyle Jerzy pragnął raczej, by imperium brytyjskie zanurzyło się z powrotem w epokę splendid isolation (wspaniałej izolacji), jak określano politykę zagraniczną tego kraju u schyłku panowania Wiktorii. Sprawy międzynarodowe nie interesowały władcy, a brytyjscy dyplomaci kręcili głowami, słysząc, jak kaleczy francuski. Po niemiecku nie mówił w ogóle, więc z kuzynem Wilhelmem II rozmawiał po angielsku, a ten, zadowolony, że wuj Edward na zawsze zniknął ze sceny, komplementował kuzyna, nazywając go uroczym chłopakiem. Nie przeszkadzało mu to na młodszego od siebie o sześć lat Brytyjczyka patrzeć z góry i przy każdej okazji udzielać mu rad, by Londyn porzucił sojusz z Paryżem i związał się z Berlinem. Tych irytujących napomnień Jerzy V wysłuchiwał m.in. na weselu córki Wilhelma. Do Berlina pojechał niechętnie (była to jego pierwsza wizyta zagraniczna), a brytyjscy dyplomaci uspokajali wcześniej Paryż, że podróż ma jedynie rodzinny charakter.
[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=Qs75ZIr0Fvk[/youtube]
Uroczystości ślubne córki Wilhelma II – Wiktorii Luizy w Berlinie w 1913 r. Spotkanie „wielkich” ówczesnej Europy, do katastrofy pozostał tylko rok…
Ale wrócił zadowolony – kajzer i kajzerowa wydali mu się całkiem miłymi ludźmi, jego żona królowa Maria popłakała się na ślubie ze wzruszenia i spełniła swe marzenie, zwiedzając poczdamski pałac Sanssouci. Jerzy spotkał się z carem Mikołajem II, którego lubił, a ich serdeczną rozmowę Wilhelm II podobno podsłuchiwał, stojąc przy drzwiach.
Jerzy V nie był głupcem. Ze służby w marynarce wojennej (zjednała mu nawet przydomek króla-marynarza), wyniósł wiele pożytecznych cech, jak samodyscyplina, zamiłowanie do porządku oraz konsekwencja, które przyprawił zdrowym rozsądkiem. Marynarce zawdzięczał też sposób zachowania — nieco szorstki, niemal koszarowy. Domownicy doskonale znali jego tubalny głos, serdeczny śmiech, żartobliwy sposób mówienia i pikantne docinki. Był w gorącej wodzie kąpany i dysponował imponującym zasobem przekleństw. Ale ta żeglarska szorstkość kryła wrażliwą naturę i łagodne serce. Rządził w czasach największego rozkwitu dynastii Koburgów (z której wszak się wywodził), w okresie gdy na każdym tronie europejskim zasiadał jakiś jego krewny.
9 monarchów Europy po pogrzebie Edwarda VII.
W Wielkiej Brytanii rosła niechęć do Niemiec, Wilhelm II uchodził za szaleńca, intryganta i podżegacza wojennego. Kajzer długo pracował na taki wizerunek, z jednej strony powtarzając ciągle, jak bliska jest mu Wielka Brytania, a z drugiej – stale ją podszczypując. Szczególnie niechętnym okiem Brytyjczycy spoglądali na militarne plany rozbudowy niemieckiej floty, a kiedy Wilhelm wysłał list gratulacyjny do przywódcy Burów z okazji pobicia brytyjskiej armii, wściekłość w Londynie dosięgła zenitu. Tak więc praca w stoczniach wrzała, a z każdym nowym okrętem rósł wzajemny brak zaufania pomiędzy oboma wielkimi teutońskimi krajami.
HMS Dreadnought – reprezentant nowej klasy pancerników i symbol wyścigu zbrojeń pomiędzy Niemcami a Wielką Brytanią
Przystępując 4 sierpnia 1914 roku do I wojny światowej Anglia dążyła do zniszczenia swego głównego rywala – Niemiec. Spodziewano się, że wojna potrwa krótko i przy pomocy Francuzów i Rosjan Anglia zwycięży w ciągu kilku miesięcy. Większość Brytyjczyków z radością powitała deklarację przystąpienia do wojny. W znacznym stopniu podniesiono wydatki na flotę i armię, rozbudowano bazy morskie, a cały kraj podzielono na okręgi wojskowe. Podczas wojny król odwiedzał brytyjskie bazy morskie, szpitale, obszary objęte bombardowaniami, przeprowadzał inspekcje i spotykał się z tysiącami obywateli. Wprowadził także w pałacu Buckingham takie ograniczenia, jakie odczuwała większość społeczeństwa – racjonowano żywność, wypożyczono konie z królewskich stajni do ciągnięcia ambulansów, a powozy służyły do przewożenia rannych żołnierzy. Również królowa Maria aktywnie włączyła się w organizowanie pomocy społecznej. Odwiedzała szpitale, przeprowadzała inspekcje w salach operacyjnych i rozmawiała z lekarzami oraz pacjentami. Dwaj synowie króla walczyli na froncie. Pojawiał się tam też sam Jerzy V. Premier Lloyd George, który zawsze bezlitośnie podkreślał ograniczone możliwości intelektualne monarchy, powiedział: „Wysoki poziom lojalności i patriotycznych wysiłków, jakie podejmowali obywatele tego kraju, był zasługą postawy i postępowania króla Jerzego oraz uczuć jakie wzbudzał”. Król Jerzy V po wybuchu wojny zmienił nazwisko swej wywodzącej się z Niemiec rodziny z Saxe-Coburg and Gotha na swojsko brzmiące Windsor.
Jerzy V w angielskim mundurze.
Panował do roku 1936, borykając się z wieloma problemami natury zarówno politycznej jak i osobistej (kłopoty z synem Edwardem VIII). Zmarł 20 stycznia 1936 roku o godzinie 23.55.
Długo skrywano, że monarcha został poddany eutanazji, wcześniej przed tym „zabiegiem” została zwołana Tajna Rada w skład której weszli; królowa Maria, książę Walii Edward, książę Gloucester Henryk i książę Kentu Jerzy. Jej celem było nakłonienie umierającego króla do złożeniu podpisu powołującego Radę Państwa, która miała sprawować władzę w okresie Jego choroby. Jerzy V zdawał sobie doskonale sprawę, że to jego ostatni podpis. O skróceniu życia zdecydowała królowa Maria, a lord Dawson, osobisty lekarz króla Jerzego, podał mu w zastrzyku stosowną mieszankę.
